“Những chuyến đi từ thiện tới thăm các bệnh nhân ung thư khi còn là học sinh MC và truyền thống gia đình ba đời làm thầy thuốc đã thôi thúc mình nghiên cứu loại thuốc chống căn bệnh ung thư” - Đó là chia sẻ của Trần Đan Khuê (CHS E1, 11 - 15) khi được hỏi về khởi nguồn ý tưởng cho ra đời sản phẩm tổng hợp 14 dẫn chất kháng ung thư mới.

Thuốc chống ung thư cho mọi người...

Việc tiếp xúc trực tiếp với những bệnh nhân có hoàn cảnh khó khăn, không có tiền mua thuốc chữa trị đã khiến giấc mơ điều chế thuốc chữa ung thư trong Đan Khuê lớn dần và rõ nét. Cô bạn kể: “Mình nhớ ngày cùng lớp E1 tới thăm viện K ở Tân Triều. Ở đó, mình được chứng kiến cảnh người bệnh phải chịu rất nhiều đau đớn. Bệnh viện quá tải khiến họ phải ngủ ngoài hành lang. Thuốc điều trị nhập ngoại đắt đỏ khiến bệnh nhân không có khả năng chi trả cho việc điều trị lâu dài… Những trăn trở đó đã thôi thúc mình và cô bạn thân nảy ra ý tưởng điều chế thuốc chữa trị căn bệnh ung thư”.

Sau khi có ý tưởng, Đan Khuê cùng người bạn của mình mạnh dạn trình bày nguyện vọng với các thầy cô của trường Đại học Dược Hà Nội. Sự ủng hộ hết mình của mọi người khiến hai cô bạn như được tiếp thêm động lực và bắt tay ngay vào việc thực hiện đề tài nghiên cứu từ tháng 5/2015. Sau gần hai năm say mê tìm tòi cùng sự hướng dẫn của GS.TS. Nguyễn Hải Nam (Khoa Hóa Dược, ĐH Dược Hà Nội), dự án đã thành công giai đoạn tiền lâm sàng. Đó là thiết kế, tổng hợp và thử tác dụng kháng ung thư của một số dẫn chất acid hydroxamic mới mang khung 2-oxoindolin hướng ức chế Histon deacetylase (HDAC).

Quá trình nghiên cứu của hai bạn được tiến hành vào các buổi chiều khi không phải lên lớp. Buổi tối, sau khi hoàn thành bài vở, Đan Khuê dành thời gian viết báo cáo và làm tài liệu. Thường cô bạn phải thức tới 2h sáng mới hoàn tất công việc của một ngày. Còn vào dịp hè, Đan Khuê dành toàn bộ thời gian để thực hiện các thí nghiệm. Mỗi thí nghiệm được làm đi, làm lại nhiều lần cho đến khi không còn vướng mắc nào nữa.

Đan Khuê cho biết, hiện có hai xu hướng điều chế thuốc ung thư: phát triển thuốc mới theo cách truyền thống và phát triển thuốc mới theo mục tiêu phân tử. So với phương pháp truyền thống, phương pháp phân tử có ưu điểm rút ngắn được thời gian và giảm chi phí đáng kể. Ngoài ra, ở phương pháp này, HDAC là một mục tiêu phân tử điển hình và tiềm năng trong bào chế thuốc điều trị ung thư. Do vậy, tổng hợp các chất ức chế HDAC đang trở thành cách chống ung thư nhiều triển vọng.

Dự án của Đan Khuê và cô bạn thân đã tổng hợp được 14 dẫn chất có tác dụng ức chế HDAC-2 và phát huy hoạt tính ức chế mạnh các tế bào ung thư ở đại tràng, tiền liệt tuyến và tuyến tụy. Sau khi sàng lọc, nhóm nghiên cứu của Đan Khuê còn phát hiện chất 5e có tác dụng ức chế mạnh nhất tại các dòng tế bào thử nghiệm. Chất này được đánh giá là mạnh hơn gấp 5 - 8 lần các loại thuốc trị ung thư trên thị trường.

Với những đóng góp đó, tại hội thi Khoa học và Kỹ thuật dành cho học sinh trung học cấp Quốc gia khu vực phía Bắc năm 2016, nghiên cứu của nhóm Đan Khuê đã xuất sắc giành giải Nhất. Theo đánh giá của Ban giám khảo, dự án “Sản phẩm tổng hợp 14 dẫn chất kháng ung thư mới” có nội dung và phương pháp nghiên cứu phù hợp thực tiễn. Những ghi chép về quá trình thực hiện và trình bày báo cáo của các bạn rất khoa học, đúng yêu cầu của một công trình nghiên cứu. Do vậy, đề tài nghiên cứu của nhóm Đan Khuê đã được đại diện cho Việt Nam tham gia hội thi Khoa học và Kỹ thuật quốc tế (Intel ISEF) ở Mỹ. Tại đây, nhóm của Đan Khuê phải trải qua hai vòng thi vô cùng nghiêm ngặt. Cô bạn nhớ lại: “Chúng mình phải trình bày và phản biện ý kiến của 14 vị giáo sư, tiến sĩ trên thế giới về dự án bằng tiếng Anh. Cuộc thi này có 78 nước tham dự với 1.778 thí sinh. Kết thúc cuộc thi, chỉ 48 nước có giải và Việt Nam đứng thứ 3 về số lượng giải thưởng. Chúng mình rất vui và hạnh phúc khi đoạt được giải Tư”.

Đan Khuê cho biết thêm: “Đối với chất 5e, chúng mình sẽ tiếp tục tiến hành các thử nghiệm sinh học sâu hơn như: tác dụng ức chế khối u trên động vật, thử độc tính cấp, độ ổn định; đồng thời nghiên cứu dạng bào chế phù hợp hướng tới các thử nghiệm lâm sàng. Chúng mình mong muốn tìm ra thuốc ức chế ung thư hiệu quả “made in Vietnam” với giá thành rẻ để người dân nghèo cũng có thể sử dụng”.

Ngoài nghiên cứu về dẫn chất chống ung thư, Đan Khuê từng nghiên cứu đề tài về Curmin trong điều trị ung thư và đã đạt huy chương Bạc tại cuộc thi sáng chế quốc tế tổ chức tại Đài Loan năm 2016.

… và bài học nuôi dưỡng ước mơ

Để có được những thành công ban đầu đó, nhóm nghiên cứu của Đan Khuê phải vượt qua không ít khó khăn. Vì sáng vẫn phải tới trường nên các bạn phải tranh thủ tối đa thời gian cho hoạt động nghiên cứu; phải làm thí nghiệm rất nhiều lần và gặp không ít thất bại. Thế nhưng, với niềm tin và mong mỏi có được loại thuốc cho bệnh nhân ung thư, các bạn đã vượt qua tất cả điều ấy.

Đan Khuê tâm sự: “Sau khi đoạt giải Nhất Quốc gia và giải Tư quốc tế, mình rút ra bài học: Tuổi trẻ nên có những ước mơ và dám thực hiện chúng! Mặc dù khó khăn rất nhiều nhưng khi có niềm tin, mình nhất định sẽ thành công”.

Khi được hỏi về ngôi trường Marie Curie, đôi mắt cô bạn ánh lên niềm vui: “Ở MC, mình vô cùng yêu quý cô Hải Quế. Đến giờ, mình vẫn nhớ như in những tiết Toán của cô. Cô đã dạy mình không chỉ kiến thức mà còn cả cách làm người. Ngoài ra, mình còn thích mê hoạt động nấu bánh chưng. Mỗi khi Tết đến, mình lại nhớ cảnh cả lớp quây quần nấu bánh, thi nhau nướng khoai, ngô... Vui lắm!”.

Đan Khuê rất cảm ơn MC đã truyền cho mình sự tự tin, cũng như các kỹ năng mềm cần thiết để có thể bản lĩnh tham dự các cuộc thi. Không chỉ vậy, những chuyến đi thiện nguyện thời học trò MC còn giúp Đan Khuê nuôi dưỡng ước mơ trở thành nhà nghiên cứu khoa học về thuốc chữa bệnh.